Είναι όλα έτοιμα από τον ΦΟΔΣΑ για την αποκατάσταση του ΧΥΤΑ. Απομένει η χρηματοδότηση.

Κάποιοι τα προηγούμενα χρόνια έλεγαν ότι το πρόστιμο είναι «μύθος».

Με κατηγορούσαν ότι «έκρυβα οικόπεδα όπου θα γινόταν το εργοστάσιο και έλεγα ψέματα».

Επικαιροποιήθηκε η μελέτη αποκατάστασης του Σκοπού και ο κ. Αρετάκης είχε αντιρρήσεις.

Οι ευθύνες είναι υπαρκτές και μεγάλες και δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να τις αναζητήσει.

Το ζητούμενο δεν είναι να τιμωρηθούμε, αλλά να λύσουμε το πρόβλημα.

«Ας δούμε καταρχάς τι μπορεί να γίνει τώρα με τον ΧΥΤΑ του Σκοπού, να αποτυπώσουμε την εικόνα του ΧΥΤΑ, ως ένα έργο σήμερα. Αυτό που χρειάζεται για να υλοποιηθεί ένα έργο, είναι δύο πράγματα. Πρώτον, να υπάρχουν εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι για την αποκατάστασή του και αυτοί υπάρχουν. Οι περιβαλλοντικοί όροι εγκρίθηκαν τον Αύγουστο του 2024. Δεύτερον, να υπάρχουν ολοκληρωμένα τεύχη μελέτης και τεύχη δημοπράτησης, ώστε να μπορεί να βγει το έργο στον αέρα. Επίσης υπάρχουν και αυτά. Έχουν ολοκληρωθεί από τον ΦΟΔΣΑ Ιονίων Νήσων.

Άρα, έχουμε και τη μελέτη και τα τεύχη δημοπράτησης. Το μόνο που απομένει είναι να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση του έργου. Ο φορέας υλοποίησης του έργου είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Αυτό θα κάνει τον διαγωνισμό, θα αναδείξει τον ανάδοχο και θα υλοποιήσει το έργο. Εμείς, μετά την ολοκλήρωσή του, θα αναλάβουμε τη «μετά φροντίδα» του. Έτσι είναι δομημένα τα τεύχη δημοπράτησης, σύμφωνα με Υπουργική απόφαση που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2025.

Το καθαρά κατασκευαστικό κομμάτι είναι περίπου όσο και το πρόστιμο, γύρω στα 5 εκατομμύρια ευρώ. Και μετά έρχεται η «μετά φροντίδα», το ετήσιο κόστος συντήρησης και παρακολούθησης του έργου. Αυτό καλύπτεται από ιδίους πόρους, δηλαδή από τον Δήμο Ζακύνθου. Ωστόσο, δεν θα διαρκέσει για πολλά χρόνια. Επειδή ο χώρος έχει πάψει να λειτουργεί εδώ και καιρό, η «μετά φροντίδα» δεν θα είναι 15ετής, αλλά πολύ μικρότερης διάρκειας. Αυτό θα εκτιμάται κάθε χρόνο.

Πρέπει άμεσα να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση. Νομίζω πως το Υπουργείο Περιβάλλοντος ήδη κινείται σε αυτή την κατεύθυνση και γνωρίζουμε περίπου από πού θα προέλθουν τα κονδύλια. Υπάρχουν ακόμη κάποια τεχνικά θέματα που δεν έχουν λυθεί, αλλά εκτιμώ ότι θα διευθετηθούν πολύ σύντομα. Το πρόστιμο δεν μας εξέπληξε, δεν αιφνιδίασε κανέναν. Ήταν γνωστό, ήταν απολύτως αναμενόμενο. Και να προσθέσω ότι δεν είναι κάτι που προέκυψε από το 2014, αλλά από το 2002.

Να θυμίσουμε, ότι ο ΧΥΤΑ Ζακύνθου ξεκίνησε να λειτουργεί τον Μάιο του 1996. Το 1999 εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα για το Θαλάσσιο Πάρκο, το οποίο δεν προέβλεπε τη λειτουργία του χώρου Υγειονομικής Ταφής. Από το 1999-2000, όλοι καταλάβαμε πως ο ΧΥΤΑ Σκοπού ήταν μια προσωρινή λύση. Παρότι ήταν τότε ένας καινούριος χώρος, ο προσανατολισμός μας έπρεπε να είναι διαφορετικός.

Έτσι, το 2003-2004, ξεκίνησαν οι σχεδιασμοί για εργοστάσιο επεξεργασίας απορριμμάτων και για νέο χώρο ταφής. Το 2004 ολοκληρώθηκε μια προμελέτη που προέκρινε 3 με 4 πιθανούς χώρους, ανάμεσά τους και τον Λίβα. Η υπόθεση «Λίβας» ξεκινά ήδη από τότε.

Την εποχή εκείνη ήμουν υπηρεσιακός παράγοντας και φαινόμουν σαν ο «κακός προφήτης», γιατί μιλούσα για μετεγκατάσταση. Φτάσαμε στο 2014, όπου πλέον η χώρα καταδικάστηκε για τη μη παύση λειτουργίας του ΧΥΤΑ και τη μη μετεγκατάστασή του. Τότε, με Περιφερειάρχη τον κ. Σπύρου, ο χώρος έκλεισε γιατί δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Από εκεί και μετά, ξεκινά ο παραλογισμός. Άλλοι έλεγαν, «ποια καταδίκη; Ποιο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο; Εδώ θα συνεχίσουμε», άλλοι μιλούσαν για Ορθονιές, άλλοι για Γαλάρο. Γινόταν ένα «tour», πού θα τα πάμε, τι θα κάνουμε. Δελτία Τύπου, συσκέψεις, προτάσεις χωρίς πραγματικό υπόβαθρο. Και φυσικά, τα σκουπίδια συνέχιζαν να πηγαίνουν στον Σκοπό.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά υπηρεσιακούς και Αυτοδιοικητικούς να μου λένε ότι «κρύβω οικόπεδα» όπου θα μπορούσε να γίνει εργοστάσιο. Πήγαν Μηχανικοί και Τοπογράφοι να τα βρουν και φυσικά ανακάλυψαν έναν βράχο. Αυτό ήταν το επίπεδο τότε. Και όμως, το εργοστάσιο που σήμερα κατασκευάζεται στον Λίβα είχε τότε σχεδιαστεί να γίνει ακριβώς εκεί.

Αυτά δεν τα ξεχνώ, είναι χαραγμένα στη μνήμη μου. Ήμασταν λίγοι εκείνοι που βλέπαμε ρεαλιστικά την υπόθεση. Και παρότι κάποιοι τότε έλεγαν ότι η καταδίκη είναι «μύθος», τελικά ήρθε και η καταδίκη και το πρόστιμο.

Η παύση λειτουργίας του χώρου Υγειονομικής Ταφής στον Σκοπό έγινε στα τέλη του 2017. Αμέσως ξεκίνησε η επικαιροποίηση της μελέτης αποκατάστασης, καθώς τα δεδομένα είχαν αλλάξει. Η μελέτη παρουσιάστηκε τότε στο Περιφερειακό Συμβούλιο εδώ στη Ζάκυνθο και εγκρίθηκε σχεδόν ομόφωνα, με εξαίρεση τον τότε Δήμαρχο κ. Αρετάκη, ο οποίος εξέφρασε κάποιες τεχνικές και οικονομικές επιφυλάξεις. Είχε πει μάλιστα ότι το έργο μπορεί να γίνει ακόμα και με 500 χιλιάδες ευρώ. Δεσμευτήκαμε να περιμένουμε τις τεχνικές του απόψεις, που όμως δεν κατατέθηκαν ποτέ.

Έτσι, ξεκίνησε η περιπέτεια της περιβαλλοντικής αδειοδότησης της αποκατάστασης. Υπήρξαν τεράστιες καθυστερήσεις στις υπηρεσίες της Αποκεντρωμένης, στις γνωμοδοτήσεις και στις εγκρίσεις. Τελικά τον Αύγουστο του 2024, το Υπουργείο Περιβάλλοντος αποφάσισε ότι, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών, η αρμοδιότητα περνά πλέον από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση στο ίδιο το Υπουργείο. Έτσι εκδόθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι αποκατάστασης και στη συνέχεια συντάχθηκαν τα τεύχη μελέτης και δημοπράτησης.

Τα χρήματα για το έργο υπάρχουν, αλλά δεν έχει καθοριστεί το πώς θα τα διαχειριστούν. Μιλάμε για τα «Τέλη Ταφής» που συγκεντρώνονται σε ειδικό ταμείο. Αυτό που απομένει είναι να αποφασιστεί πώς θα αξιοποιηθούν αυτοί οι πόροι, όχι μόνο για την αποκατάσταση του ΧΥΤΑ, αλλά και για προγράμματα ανακύκλωσης και διαχείρισης αποβλήτων. Πρόκειται για πόρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δηλαδή των ίδιων των πολιτών.

Τα Υπουργεία περίμεναν το πρόστιμο από τον Αύγουστο. Έκτοτε προσπαθούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες, ώστε να υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα. Υπάρχει σχέδιο, υπάρχει πλάνο διαχείρισης της υπόθεσης και βεβαίως, πρόθεση να αποσοβηθεί το πρόστιμο. Όλα αυτά θα εξαρτηθούν από το πότε θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός, πότε θα αναδειχθεί ο ανάδοχος και πότε θα ξεκινήσει το έργο.

Την όλη διαδικασία τη διαχειρίζεται το Υπουργείο Εξωτερικών, που εκπροσωπεί τη χώρα απέναντι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Για να μπορέσει να ζητήσει αναστολή ή μείωση του προστίμου, πρέπει να έχει στα χέρια του συγκεκριμένα στοιχεία. Προκήρυξη διαγωνισμού, πίστωση για χρηματοδότηση, υπογραφή σύμβασης, έναρξη εργασιών.

Σε κάθε στάδιο, η Ελλάδα θα ενημερώνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόοδο. Μπορούμε να πετύχουμε αναστολή ή μείωση του προστίμου, όπως καταφέραμε να καθυστερήσουμε για δέκα χρόνια την επιβολή του.

Το ζητούμενο δεν είναι να τιμωρηθούμε, αλλά να λύσουμε το πρόβλημα. Αν δείξουμε με στοιχεία, ότι υπάρχει σχέδιο, ανάδοχος, χρηματοδότηση και βούληση, τότε θεωρώ ότι το Δικαστήριο θα επιδείξει επιείκεια. Αρκεί να υπάρχει αποτέλεσμα στη πράξη, όχι λόγια.

Πέρα όμως από το τεχνικό και νομικό σκέλος, υπάρχει και το πολιτικό. Αν δούμε ψύχραιμα πώς διαχειριστήκαμε ως τοπική κοινωνία αυτό το ζήτημα την τελευταία δεκαετία, θα διαπιστώσουμε πως υπήρξε αφέλεια και σκοπιμότητες. Υπήρχαν μελέτες που κρύβονταν, αποφάσεις που καθυστερούσαν, αντιπαραθέσεις χωρίς ουσία. Κάποιοι προσέφυγαν και στα Δικαστήρια για να σταματήσουν τη λύση που λεγόταν Λίβας. Όλα αυτά δείχνουν μια ανωριμότητα που τότε χαρακτήριζε όλους μας και όλα αυτά πληρώνονται.

Οι ευθύνες είναι υπαρκτές και μεγάλες. Μπορεί πολιτικά να έχουν αποδοθεί, αλλά θεσμικά όχι. Είναι δυνατόν να ταλαιπωρείται μια κοινωνία από το 2014 έως το 2025, έντεκα ολόκληρα χρόνια; Κάποια στιγμή πρέπει να αναζητηθούν και οι ευθύνες. Αυτό είναι αρμοδιότητα της κυβέρνησης και δεν αποκλείεται να συμβεί.

Γιατί όπως και να το δούμε, ο ΧΥΤΑ Σκοπού κατασκευάστηκε με Ευρωπαϊκά κονδύλια. Κάποιοι σήμερα βγαίνουν και κάνουν δηλώσεις, λες και δεν είχαν καμία ευθύνη. Έχουν όμως και η μνήμη δεν σβήνει. Δεν είμαι πολιτικός, αλλά ήμουν μέσα στη διαδικασία, στις υπηρεσιακές διαβουλεύσεις, στα Υπουργεία, στις επαφές με το Υπουργείο Εξωτερικών. Άκουγα, μετέφερα, προειδοποιούσα. Και έφτασα να ακούω τότε ότι «ο Κάρδαρης λέει ψέματα» ή «κρύβει οικόπεδα».

Αναμένουμε πλέον τις επίσημες εξελίξεις από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, που έχει αναλάβει τη διαχείριση του ζητήματος. Πρέπει το συντομότερο δυνατό να προχωρήσει η διαδικασία, ώστε να ξεκινήσει το έργο αποκατάστασης του ΧΥΤΑ. Δεν μιλάμε για μικρό έργο, μιλάμε για ένα σύνθετο, τεχνικά απαιτητικό έργο, σε έναν χώρο με ιδιαίτερες γεωλογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες.

Είναι μάλιστα, ο πρώτος χώρος Υγειονομικής Ταφής στην Ελλάδα που μπαίνει σε καθεστώς πλήρους αποκατάστασης. Αν κινηθούμε σωστά, μπορούμε να μετατρέψουμε αυτή την καταδίκη σε επίτευγμα, σε ένα στοίχημα που οφείλουμε να κερδίσουμε για τη Ζάκυνθο και τη χώρα.»